پدافند غیر عامل در طراحی شهری
پدافند غیر عامل در طراحی شهری*
چرا در محور خیابان انقلاب خط بی آر تی داریم در حالی که خط 4 مترو درست از زیر این خیابان عبور می کند؟
چرا در چهارراه ولیعصرکه یکی از پرتردد ترین نقاط شهر برای پیاده ها است ، پیاده را به زیر می کشیم و سواره را به روی خیابان می آوریم ؟ در حالی که در چند کیلومتر آن طرف تر در میدان امام حسین (ع) سواره را به زیر می بریم و عرصه شهری را روی میدان برای پیاده خالی می کنیم ؟
چرا میدان ولیعصر را خالی می کنیم و پیاده را زیر زمین می بریم ؟
چرا در مرکز شهر حتی یک فضای شهری مناسب پیاده نداریم ؟ (یکی از دلایل رونق کافه های مرکز شهر)
چرا رواق ایرانیان فرهنگستان هنر را علی رقم استقبال مردم می بندیم ؟
...
مرکز شهر کجاست؟ به ظن من مرکز شهر آن جاست که مردم بدون قرار قبلی آن جا جمع می شوند. مثلا اگر تیم ملی به جام جهانی راه پیدا کند ، مردم تهران در چهارراه ولیعصر ، میدان ولیعصر ، محور انقلاب ، میدان هفتم تیر و ... تجمع می کنند و شادی می کنند. به همین منوال اگر اعتراضی هم داشته باشند در همین مکان ها جمع می شوند.
این مکان ها در تهران دو ویژگی دارند که آنها را برای تجمع بسیار مناسب می کند. یکی این که نه آنقدر بزرگ است که جمعیت چند هزار نفری در آن به چشم نیاید و پراکنده شود (مثلا میدان نقش جهان در اصفهان از این جهت ابعاد مناسبی ندارد) . دوم این که نه آنقدر کوچک است که جمعیت قابل توجهی نتواند در آن جمع شود.
حالا فرض کنید شما به عنوان تصمیم گیرنده امنیتی – نظامی بخواهید اتفاقات احتمالی را در این مراکز کنترل کنید. چه تغییراتی در این فضاها انجام می دهید تا توانایی کنترل آن ها را افزایش دهید ؟
اگر من تصمیم گیرنده باشم ، می دانم که اگر جمعیت را در فضای بسته ای نگه دارم که بتوانم درهایش را هر وقت دوست داشتم ببندم و باز کنم می توانم جمعیت را کنترل کنم. لذا در چهارراه ولیعصر و میدان ولیصر پیاده را به زیرگذر هایی می برم که می توانم هر وقت خواستم در آن ها را ببندم. در حالی که در چند کیلومتر آن طرف تر در لکه ی مذهبی شهر (میدان امام حسین (ع)) عرصه را به خوبی برای پیاده و تجمعات غالبا مذهبی باز می کنم و سواره را به زیر می برم.
راه دیگر این است که فضا را تا می توانم تقسیم کنم تا جمعیت خرد بشود و جمعیت کوچک به راحتی قابل کنترل است. پس با خط بی آر تی خیابان انقلاب را به سه قسمت جدا تبدیل می کنم. (اگر به اعتراضات خیابانی در تهران در برهه های مختلف دقت کنید ، در تصاویر به راحتی می بینید که اولین چیزی که به دست معترضین تخریب می شود نرده های خط بی آر تی است. معترضین این کار را غیر آگاهانه انجام می دهند ولی تاثیر وجود نرده ها را در پراکندگی خود احساس می کنند.)
راه دیگر، مسدود کردن فضاها و جلو گیری کردن از تجمع در آنها بصورت کاملا فیزیکی است. (مثل مسدود کردن رواق ایرانیان فرهنگستان هنر با حائل های شیشه ای)
راه دیگر از ابتدا جلوگیری از بوجود آمدن این فضاهای اجتماع پذیر در این قسمت ها از شهر است. اگر شما هم تا امروز گشتی در مرکز شهر زده باشید و سعی کرده باشید جایی برای استراحت و یا گفتگو پیدا کنید حتما متوجه فقدان این فضاها شده اید. همین مهم یکی از دلایل رونق کافه ها در مرکز شهر است.
شاید این ها توهمات من بوده و این اتفاقات دلایل ترافیکی ، فنی و طراحانه داشته است ؛ هر چند که بعید می دانم.
*این مطلب بدون رفرنس مکتوب و بر پایه شنیده ها و دیده های مستقیم نگارنده است.
*به مجموعه اقدامات غیر نظامی که در مواقع بحران باعث کاهش تلفات و آسیب می شود پدافند غیرعامل می گویند.
